Layout bàn phím cơ là gì? Form factor là gì?

Layout 60%, layout TKL, Fullsize, hay layout ANSI, ISO, JIS…là gì? Tất cả những câu hỏi “Layout bàn phím cơ là gì?” sẽ được giải đáp ở đây. Géc gô.

Layout bàn phím cơ là gì?

Layout bàn phím cơ là cách bố trí vị trí hoặc hình dạng các phím trên một bàn phím theo tiêu chuẩn của từng quốc gia hay khu vực. Ví dụ như ta có layout ANSI, layout ISO…

Layout ANSI, ISO, JIS, hay phải gọi đúng là layout theo chuẩn ANSI, ISO hoặc JIS là những chuẩn layout được sử dụng tuỳ theo quy định của mỗi một khu vực, quốc gia mà nó được bán. Do đó nó sẽ có sự khác nhau về kích thước và vị trí của vài phím chức năng (xem hình).

Layout ANSI là gì?

Layout ANSI là từ viết tắt của American National Standards Institute hay viện Tiêu chuẩn Quốc gia Hoa Kỳ. Chuẩn layout này được sử dụng phổ biến ở Mỹ, Canada, Việt Nam và nhiều quốc gia khác.

Layout ISO là gì?

Layout ISO là từ viết tắt của International Organization for Standardization hay Tổ chức Quốc tế về chuẩn hoá. Layout này thường được sử dụng ở các nước thuộc Liên minh châu Âu (EU) là chủ yếu.

Layout chuẩn ISO có vài “biến thể” đó là Layout chuẩn JIS – được sử dụng chủ yếu ở Nhật, layout chuẩn ABNT được sử dụng ở Brazil…

Nói chung là tuỳ thuộc quy định về tiêu chuẩn ở các quốc gia mà ta có những layout khác nhau. Còn ở Việt Nam không biết có quy định tiêu chuẩn nào không nhưng mình chơi tất, tuy nhiên thì chủ yếu là layout ANSI.

Layout 60%, TKL, Fullsize là gì?

Cái từ “layout” mà chúng ta hay thường nhìn thấy hay thường gọi như là layout 60%, 75%, TKL vân vân và mây mây thực chất phải gọi là “form factor”. Tuy nhiên, hầu như tất cả mọi người đều sử dụng “layout” nên từ đây mình cũng sẽ sử dụng từ layout cho thuận tiện. Mà thực ra, đọc layout nó cũng bon mồm hơn hẳn form factor. Vậy có những “layout” nào trên bàn phím cơ.

Form factor là gì?

Form factors là hình dạng và kích thước vật lý của bàn phím cơ, cùng với số lượng keys đang có trên bàn phím.

Một bàn phím đầy đủ sẽ gồm 104 – 108 phím thì sẽ là layout 100% (fullsize/full-size). Tuy nhiên nó sẽ quá to và có nhiều phím rất ít khi được sử dụng. Để tăng tính di động của bàn phím, thì người ta đã cắt giảm những phím ít được sử dụng để có những layout nhỏ gọn hơn, từ đây ta có những layout thường gặp sau:

Do cách sắp xếp layout dẫn đến các phím sẽ có chiều dài khác nhau (xem thêm: Phím 1u là gì? Chiều dài phím là gì ở đây)

Layout Planck là gì?

Có bao giờ bạn tự hỏi sao không sắp xếp các phím thẳng theo hàng, cột mà cứ phải đặt lệch nhau không?

Nếu có thì bạn không cô đơn đâu, và những bàn phím như vậy người ta sẽ gọi là layout Planck. Đặc điểm của layout này là ngoài việc tất cả các phím đều bằng nhau và sắp xếp thẳng theo hàng lối thì chiều cao của các phím cũng bằng nhau luôn. Nói chung thì giao diện rất đẹp, nhưng mà không biết khi gõ sẽ bị khó chịu không nữa, nhưng mà mình thích layout này vlolz :))))

Các bàn phím kiểu này hầu hết là bàn phím custom có thể keymap qua các phần mềm như VIA, QMK…

Ergonomic/Ortho form factor

Những năn gần đây các sản phẩm “Ergonomic” hay Công thái học được dùng khá nhiều và bàn phím cơ không phải ngoại lệ (thực tế thì không phải bây giờ mới có các bàn phím cơ với form factor Công thái học, chỉ là những năm gần đây số lượng các bàn phím kiểu này ngày càng nhiều thôi).

Ergonomic/Ortho form factor thường có hai kiểu:

1. Layout Alice

Những bàn phím layout Alice thường sẽ được chia thành hai nửa và mỗi nửa sẽ có một độ dốc nhất định.

2. Layout split là gì?

Layout split – hay layout hai nửa là kiểu bàn phím được chia thành hai nửa tách rời. Chúng kết nối và đồng bộ với nhau bằng một sợi cáp hoặc kết nối không dây.

Độ dài phím là gì? 1U là gì?

Việc sắp xếp các phím theo các layout dẫn đến một hệ quả là các phím sẽ có độ dài khác nhau (trừ layout planck) để có thể nhét vừa vào một khung hình chữ nhật.

Vì thế, trên một bàn phím cơ hay bàn phím bất kỳ thì các phím đều được “chia” thành 2 nhóm. Đó là nhóm các phím ký tự – alpha¹ (ABCXYZ…0123…) và nhóm các phím chức năng – modifier (Control, Alt, Shift….).

Nhóm các phím ký tự sẽ có kích thước giống nhau và người ta quy định chiều dài của chúng là 1u (unit). Từ đấy, tuỳ thuộc vào layout (form factor) mà các phím chức năng sẽ có kích thước, chiều dài khác nhau để có thể nhét vừa tất cả vào một khung hình chữ nhật. Do đó sẽ sinh ra các phím 1.25u, 2u, 2.25u… nghĩa là các phím đấy sẽ có chiều dài bằng 1.25 lần, 2 lần…phím 1u. Và phím dài nhất là phím cách có chiều dài 6,25u (gấp 6.25 lần phím ký tự)

Lưu ý khi chọn keycap² cho layout 65-68%, là cần phím SHIFT phải 1.75u. Và một số bàn phím có phím Fn để điều khiên LED thì 3 phím bên phải Space sẽ là 1u.

Kết luận

Trên đây chỉ là những layout thường gặp, thực tế có vô vàn những biến thể khác nhau, đặc biệt là bàn phím cơ custom. Anh em bình luận thêm những layout/form factor độc lạ nhé. Thanks!!!

1. Xem thêm: Phím novel là gì? ↩︎
2. Xem thêm: Tất tần tật về keycap ↩︎

Tham khảo: Keyboard University